Zmiany w obrębie fleksji

Jakie zmiany zaszły w obrębie fleksji? Już piszę:).

- w średniowieczu przymiotniki odmieniały się tak jak rzeczowniki. Znane więc były formy: dobr, dobr-a, dobr-u. W okresie nowożytnym upowszechnił się typ dzisiejszej deklinacji, właściwej początkowej zaimkom. Ze starej odmiany rzeczownikowej przetrwały tylko mianownikowe formy nielicznych wyrazów w funkcji orzecznika. Na przykład: Jestem bardzo rad lub bądź zdrów. Pozostały też dawne dopełniacze i celowniki rozpoznawalne w wyrażeniach przyimkowych typu: bez mał-a, po polsk-u.

A co z systemem koniugacyjnym?

Otóż on też uległ uproszczeniu.
- znikły z niego czasy przeszłe: imperfekta i aoryst.
- przestajemy już używać czasu zaprzeszłego( bo czy ktoś mówi dziś: dziad spotkał był dziada na polu). Te formy mogą pojawiać się w tekstach tylko po to, aby służyć archaizacji lub funkcjonować jako nośniki dobrego humoru. Pełnią one więc funkcję impresywno-ekspresywną lub artystyczną a nie funkcję informacyjną.

Rozkaźniki z końcówką i lub y. używamy czy już nie?

Współcześnie już ich nie używamy. Używaliśmy w średniowieczu, na przykład w Bogurodzicy czy w Kazaniach Świętokrzyskich ( zyszcz-y, spuśc-i).


Czas na deklinację.

We współczesnej deklinacji rzeczowników męskich miejscownik wyrazów kończących się na k oraz g, na przykład rok, domek, próg, dług, charakteryzuję się końcówką u: rok-u, dług-u. W staropolszczyźnie miały one końcówkę e, która powodowała wymianę k na c oraz g na dz. Zarówno końcówkę, jak i powodowaną przez nią oboczność spółgłoskową znamy dobrze z deklinacji rzeczowników rodzaju żeńskiego o temacie fleksyjnym na k, g: ręk-a, na ręce. W Starych tekstach pojawiają się więc formy: w ro-c-e(w roku), o Bodz-e(o Bogu).


Może teraz co nie co o rodzaju męskoosobowym.

Ukształtował się w ciągu wieków. W starych formach rozróżnienie między formą mianownika liczby mnogiej nazw osób oraz rzeczy i zwierząt nie było konsekwentne. Świadczą o tym z jednej strony formy: króle, pany, a z drugiej strony- ptakowie, wilcy, psi.



Co jeszcze powinniśmy wiedzieć o zmianach w obrębie fleksji?

- w nielicznych tylko wyrażeniach pozostał ślad po starych narzędnikach z końcówkach y i i , na przykład: przed lat-y (latami), dawnymi czas-y ( czasami).

- niegdyś biernik rzeczowników męskich osobowych i żywotnych był równy mianownikowi, a nie jak obecnie dopełniaczowi.

- inaczej też używano dwóch końcówek a oraz u, dopełniacza liczby pojedynczej , rodzaju męskiego. Tworzono więc formy: u stoł-a ( dziś u stoł-u). Wszyscy znamy też przysłowie: Słowo się rzekło, kobyłka u płot-a( nie u płot-u). o i jeszcze coś! Pamiętacie Kargula i Pawlaka?:): ,, Podejdz no do płot-a‘’.tak:)

Tym pozytywnym akcentem kończę omawianie zmian w obrębie fleksji:).